ไทลื้อเป็นกลุ่มชาติพันธุ์หนึ่งที่ใช้ชีวิตในวิถีแบบพุทธและนับถือศาสนาพุทธ เมนูที่นำเสนอนี้จึงมีส่วนเกี่ยวข้องกับทางศาสนา คือ “ข้าวต้มใบตองแขมหรือข้าวต้มหัวหงอก” ซึ่งกลุ่มแม่ญิงมักลงมือทำ ก่อนวันสำคัญทางศาสนา เช่น วันอาสาฬหบูชา วันเข้าพรรษา เพื่อนำข้าวต้มใบตองแขมไปที่วัดใส่บาตร หรือถ้าบ้านเรือนหลังไหนทำข้าวต้มใบตองแขมมากหน่อยก็แบ่งปันให้กับเพื่อนบ้าน เอาไปทำบุญที่วัดด้วยกัน หรืออยากลงมือทำในช่วงวันอื่นๆไว้กินเป็นอาหารว่าง

การทำข้าวต้มหัวงอกนั้นไม่ยาก มีความคล้ายคลึงกับข้าวต้มมัดทั่วไป ส่วนประกอบเครื่องปรุงก็หาได้ในท้องถิ่น ไม่ว่าจะเป็นข้าวสาร ถั่วลิสงหรือกล้วยน้ำว้า และมะพร้าว แม้ขั้นตอนการห่ออาจจะดูไม่ง่ายนัก แต่เมื่อได้ลงมือห่อจนทำเป็นแล้ว เกิดความประทับใจในความสามารถของตนไม่น้อย และยังจดจำไว้ทำรับแขกในวันข้างหน้า

แม่ญิงที่มีลูกหลานสามารถเรียกเข้ามาช่วยกันทำได้ โดยการแนะนำถึงวิธีการทำข้าวต้มใบตองแขม พร้อมกับการบอกเล่าถึงเรื่องราว ความสำคัญของข้าวต้มใบตองแขมกับการไปทำบุญที่วัด ในขณะเดียวกันก็เป็นการเชื่อมความสัมพันธ์ระหว่างคนในครอบครัวอีกด้วย ใครที่สนใจข้าวต้มใบตองแขมลองหาวันว่าง หาลูกหลาน หาเพื่อนบ้าน คนในครอบครัวมาช่วยกันทำ หรืออาจเปลี่ยนจากใบตองแขมมาเป็นใบตองกล้วย และคิดค้นวิธีการห่อแบบใหม่ๆก็น่าสนุก

เครื่องปรุง

1.     ข้าวสาร(ข้าวเหนียว) 3 ถ้วย

2.    ถั่วลิสง 1 ถ้วย หรือ กล้วยน้ำว้าสุกหั่นเป็นแว่น 3 ลูก

3.    เกลือป่น 2 ช้อนชา

4.    เนื้อมะพร้าวแก่ขูดเอาเนื้อ 1 ถ้วย

อุปกรณ์ ใบตองแขม 30 ใบ, ใบเตย 7 ใบ, ตอก 10 เส้น

วิธีทำ

1.     นำข้าวสารคลุกกับถั่วลิสงและเกลือป่น (หากใช้กล้วยไม่ต้องคลุกกับข้าว ให้คลุกเฉพาะข้าวกับเกลือก่อน เมื่อนำข้าวไปห่อรูปกรวยแล้วค่อยนำกล้วยใส่จึงจะปิดห่อ) 

2.    ทำใบตองแขมเป็นรูปกรวย ใช้ช้อนตักข้าวใส่ห่อเป็นรูปสามเหลี่ยม ได้ 3 ห่อ ใช้ตอกมัดรวมกันให้แน่น หากใช้กล้วยน้ำว้าให้ใส่หนึ่งห่อต่อกล้วย 1-2 แว่น(ตามชอบ)  

3.    เมื่อห่อข้าวและมัดเสร็จ ใส่หม้อต้มและนำใบเตยมัดด้วยตอกใส่ลงไปด้วย เพื่อให้ข้าวต้มมีกลิ่นหอม

4.    ข้าวต้มใบตองแขมสุก แกะออกจากใบตองแขมใส่จานหรือกระทงใบตอง โรยหน้าด้วยเนื้อมะพร้าวพร้อมรับประทาน ในท้องถิ่นเรียกกันว่า “ ข้าวต้มหัวหงอก” ซึ่งดูจากลักษณะของเนื้อมะพร้าวสีขาวเหมือนคนหัวหงอก